Blog Sayfası

UYKU KORKUSU NEDİR? 

Somnifobi, klinofobi, hipnofobi de denilen uyku korkusu kişinin uykuya dalmaktan korku duyması ve bu nedenle çok yorgun olsa bile uykuya dalamamasıdır. 

Uyku korkusu uykusuzluk yaşayan kişilerin yatağa gittiklerinde ‘Ya yine uyuyamazsam. Bütün gece yine sıkıntı içinde geçecek. Yarın çok yorgun olacağım.’ şeklinde düşünüp uyuyamamaktan duydukları kaygıdan farklıdır. 

Uyku korkusunda kişinin korktuğu uyuyamama değil uyuma ihtimalidir. Pijamalarını giyip yatağına giren bir kişinin en büyük korkusunun uyumak olması kulağa oldukça ironik gelebilir. Hayatta kalmanız için yapmanız gereken bir eylemden korktuğunuzu düşünün. Nefes almaktan, su içmekten mesela... Bu korkuyu yaşamaktan kaçınamayacağınız anlamına gelir. Uyku korkusu olan kişilerin yaşadıkları da tam olarak böyledir. Her gün ama her gün hayatlarına devam edebilmek için bu korkuyla karşılaşmak zorundadırlar. 

KİMLERDE GÖRÜLÜR ?

Uyku korkusu anksiyete bozukluğu olan, ölüm korkusu olan, sık kabuslar gören, uyurgezerlik ya da uyku paralizisi gibi bir uyku bozukluğu olan ya da travmatik olaylar yaşamış kişilerde izlenebilir. 
 

UYKU KORKUSUNUN NEDENLERİ NELERDİR ?

Uyku korkusunun en önemli nedeni kontrol kaybı korkusudur. Bu ortak bir korku olmasına rağmen tedavide odaklandığımız şey kontrol kaybı olması halinde kişinin en çok korktuğu sonucun ne olduğudur. Bunlara örnek olarak 

• - Uykuda yürüyüp kendine ya da çevresine zarar verecek, küçük düşürücü, utandırıcı, istenmeyen bir şey yapmak

• - Kabuslar görmek ve bundan kaçamamak ya da ertesi gün kabusun etkisinden kurtulamamak

• - Yangın, deprem, hırsız gibi çevresel bir tehdit halinde bunun farkına varamamak

• - Yaşadığı travmatik bir olaya dair sıkıntı verici anıları rüyasında görmek

• - Uykuda aklını yitirmek

• - Uykuda ölmek 

verilebilir. Her gün bu korku ile uyumak zorunda kalmanın ne kadar sıkıntı verici olabileceğini tahmin edebilirsiniz.

UYKU KORKUSUNUN BELİRTİLERİ NELERDİR ?

Kişinin asıl sorunun uykusuzluk değil, uyumaktan korkma olduğunu fark etmesi güç olabilir. O nedenle uyku fobisinin diğer belirtilerine de bakalım. 

• - Uyku vakti geldiğinde nedensiz bir kaygı duyma 

• - Yatağa gitme vaktini çeşitli bahanelerle geciktirerek uykudan kaçınmaya çalışma

• - Uyku ile ilişkili uyaranlar karşısında (yatak odası, karanlık, yastık, yorgan vb) kaygı duyma 

• - Uykuya dalmayı kolaylaştıran ya da kaygıyı azaltan ilaç, madde ya da alkol kullanımı

• - Yatağa geç giderek uykuya dalmayı kolaylaştırmaya çalışmak

Uzun vadede kişi uykuyla ilişkili uyaranların varlığında kaygısının daha çok artıp uykuya dalmasının daha güçleştiğini farkedip uyku hijyeni için uygun olmayan ortamlarda ( günlük kıyafetleriyle, televizyonun karşısında, balkonda, mutfakta vb.) uyumaya başlayabilir. 

Uykudan kaçınarak ya da uykuya dalmayı kolaylaştırır inancıyla yatma vaktini ileri alan kişi ihtiyacı olan miktarda sağlıklı uyku alamaz. Uzun süreli sağlıksız uykunun kendisi kaygı ve depresyon belirtilerini artırabilir. Bu durum da duygudurum değişiklikleri, sinirlilik, dikkat ve konsantrasyonda bozulma, iş ve sosyal yaşamda bozulma gibi sonuçlara neden olabilir. Uykuya dalmayı kolaylaştırmak ve kaygıyı azaltmak için kullanılan ilaç, alkol ya da maddelerin kullanımı kontrolden çıkarak bağımlılığa neden olabilir. Kullanılan ilaç, alkol ya da maddenin etkilerine tolerans gelişebilir yani aynı miktar kullanılmasına rağmen etki göstermeyebilir. Bu durumda kişi daha yüksek doz kullanmak ve bu yüksek doz kullanımının olası olumsuz sonuçlarını da deneyimlemek zorunda kalır. Aynı zamanda çekilme belirtilerinin kendisi uykusuzluğa neden olabilir. 

UYKU KORKUSUNUN TEDAVİSİ VAR MI? 

Kesin tedavi bilişsel davranışçı terapi ile sağlanır. Altta yatan depresif bozukluk, panik bozukluk, travma sonrası stres bozukluğu varsa ilaç tedavisi için değerlendirilebilir ancak ilaç tedavisi uyku korkusu için uzun vadeli bir sonuç sağlayamayabilir. 
 

BİLİŞSEL DAVRANIŞÇI TERAPİDE NE YAPILIR ? 

Bilişsel davranışçı terapide kişinin uykuya dalmakla olmasından korktuğu en kötü sonuç saptanır. Örneğin ‘‘Öleceğim.’ ‘Delireceğim.’ ‘İstemediğim bir şey yapacağım.’ gibi. Uyuması halinde olacağını tahmin ettiği kötü sonuç netleştirildikten sonra bu tahmininin ne kadar gerçekçi olduğu tartışma ve davranış deneyleriyle test edilir. 

Uyku korkusuna özgü olan özellik  korkulan uyaranın kişinin yaşamsal bir ihtiyacı olmasıdır. Bu nedenle kişinin tedavisiz yaşamına devam etmesi mümkün değildir. 

Uyku korkusu için ilginç olan kısım kişinin korktuğu uyaranla her gün karşılaşmasına ve korktuğu sonucu hiç yaşamamasına rağmen korku şiddetinde hiç bir azalma olmamasıdır. Oysa ki fobilerin tedavisinde kullanılan korkulan uyaranla tekrarlayan karşılaşmaların tedavi edici olmasını beklerdik. Kişinin her denemede yaşadığı kaygının azalmasını ve tetikleyici uyarana duyarsızlaşmasını beklerdik. 

Tedavide de yaptığımız şey kişinin bu her günkü karşılaşmalarını tedavi edici olmaktan alıkoyan düşünce ve davranışları saptayıp değiştirmektir. 

İYİLEŞMEK İÇİN NELER YAPABİLİRSİNİZ

İşe uyku konusunda doğru bilgiler edinerek başlayabilirsiniz. Bazen uyku hakkındaki bilgi eksiklerinin giderilmesi korktuğunuz sonucun gerçekçiliği hakkında size yeni bir bakışı açısı kazandırabiliyor. Bu kitapta uyku hakkında ihtiyaç duyabileceğiniz bilgilere erişebilirsiniz. https://www.idefix.com/Kitap/Uyku-Uykusuzluk-ve-Ruyalar/Egitim-Basvuru/Kisisel-Gelisim/urunno=0001857179001

Yatak odası, karanlık, pijama giymenin bile kaygınızı artırabileceğini biliyorum ancak sağlıklı uyku için gerekli olan uyku hijyeni önerilerine uymamak size fayda yerine zarar verebilir. Uyku hijyeni önerileri için bu linke gözatmak isteyebilirsiniz. https://www.baglam.org/blog/detay/saglikli-uyku-icin-oneriler

Alkol, ilaç ya da madde kısa vadede kaygıyı azaltan ancak uzun vadede kendi başına soruna yol açan alışkanlıklardır. Bu nedenle bu alışkanlıklarınızdan kurtulun. Bunu tek başınıza yapamıyorsanız bir profesyonelden yardım alın. 

Tam olarak uyuyunca olmasından korktuğunuz şeyin ne olduğunu saptamaya çalışın. Ardından sizi böyle düşünmeye iten şeyin ne olduğunu. Tahmininizin doğruluğunu ya da yanlışlığını gösteren kanıtları bulmaya çalışın. Zihninizi aydınlatmaya yardımcı olabilecek bir kaç soruyu aşağıda bulabilirsiniz. 

Korktuğunuz şey olmasın diye ya da kaygınızı azaltmak için yaptığınız herhangi bir şey var mı? Şimdiye kadar korktuğunuz sonucun gerçekleşmemesinin nedeni aslında tahmiminizin yanlış olması mı yoksa aldığınız bu önlemler mi? Bu önlemleri almazsanız korktuğunuz sonucun gerçekleşeceğine ne kadar inanıyorsunuz ? Bunu denemeye ne dersiniz? 

Bu sorular size yardımcı olabilir ancak belirtilerin tamamen ortadan kalkması için profesyonel bir desteğe ihtiyaç duyabilirsiniz. Uzman psikolog ve psikiyatristlerimizden yardım almak için websitemizi inceleyebilirsiniz. https://www.baglam.org/

Hazırlayan: Uzm. Dr. Nihan Coşkun